Daklozen gaan gebukt onder armoede en kennen een moeizaam bestaan in een ongezonde leefomgeving, de naam huisvesting niet waardig. Iedereen heeft een (t)huis nodig waar hij zich goed kan voelen. Het recht op een behoorlijke huisvesting staat trouwens in de grondwet ingeschreven. Daarom is het noodzakelijk dat daklozen goed geïnformeerd zijn over hun rechten.

Hulp van het OCMW

Een dakloze heeft recht op hulp van het OCMW. Zij kunnen op verschillende manieren helpen. Wanneer een dakloze aan de wettelijke voorwaarden voldoet, heeft hij bijvoorbeeld recht op maatschappelijke integratie (het leefloon). Maar ook als dat niet het geval is, zal het OCMW altijd nagaan wat het voor de persoon in kwestie kan doen om hem of haar te helpen.

Een dakloze die niet in een instelling verblijft kan terecht bij het OCMW van de gemeente waar hij feitelijk verblijft. Een dakloze die in een instelling (bijvoorbeeld een onthaaltehuis) verblijft kan terecht bij het OCMW van de gemeente waar hij was ingeschreven in het bevolkings-, vreemdelingen- of wachtregister op het ogenblik van zijn opname voor zijn hoofdverblijf.

Installatiepremie

Je hebt recht op een installatiepremie indien je aan de drie volgende voorwaarden voldoet:

1. Je ontvangt een (aanvullend) leefloon of een ander vervangingsinkomen van de sociale zekerheid zoals een werkloosheidsvergoeding of een invaliditeitsuitkering. Als je werkt, moet je inkomen lager zijn dan het leefloon vermeerderd met 10 %.

2. Je hebt een woning gevonden (je bent dus niet langer dakloos).

  • dakloos zijn = je woont op straat, in een kraakpand, in een opvangtehuis, bij iemand die je voorlopig opvangt, in de gevangenis, in een gemeenschap voor daklozen;
  • een woning vinden = een kamer of een appartement huren of mogen gebruiken als hoofdverblijfplaats, waarin je alleen woont of samen met personen die je vrij hebt gekozen.

3. Je hebt nog nooit een installatiepremie ontvangen.

 

Het bedrag van je installatiepremie is steeds het maandbedrag van de leeflooncategorie "persoon met gezinslast", ongeacht je werkelijke categorie.

 

Een dakloze kan bij het OCMW terecht voor:

  • een leefloon
  • een installatiepremie
  • dringende medische hulp (doktersbezoek, onderzoek, verzorging, geneesmiddelen ...)
  • maatschappelijke dienstverlening, al dan niet financieel
  • hulp bij het beheer van schulden
  • steun, raad, aanmoediging …

Referentieadres

Voor het toekennen van een leefloon kan het OCMW niet eisen dat de persoon in kwestie een woonplaats of een inschrijving in het bevolkingsregister heeft. Voor sommige andere rechten (zoals recht op kinderbijslag, stemrecht, werkloosheidsvergoeding …) is wel een officiële woonplaats vereist. Daarvoor moet men ingeschreven zijn in het bevolkingsregister. Dat kan ofwel met een hoofdverblijfplaats ofwel met een referentieadres. Een dakloze heeft geen hoofdverblijfplaats, maar kan dus toch in het register van een gemeente worden ingeschreven door een referentieadres op te geven.

Er zijn twee mogelijkheden:

  1. Inschrijving bij een private persoon die in de gemeente is ingeschreven en die ermee akkoord gaat de post van de dakloze te ontvangen en te bezorgen.
  2. Inschrijving bij het OCMW van de gemeente waar de dakloze feitelijk verblijft.
  • Wat moet een dakloze doen om zijn referentieadres bij het OCMW te behouden ?

    Een dakloze die ingeschreven staat op een referentieadres bij een particulier of bij het OCMW moet zich minstens één keer per kwartaal melden bij het OCMW. Bij de toekenning van de hulp bij de toewijzing van het referentieadres moet deze verplichting duidelijk door het OCMW aan de betrokken persoon worden meegedeeld. Vanaf dan volgt het OCMW het dossier minstens om de drie maanden op.

  • Bij wie kan een dakloze een referentieadres nemen?

    Daklozen kunnen een referentieadres nemen, ofwel bij een natuurlijke persoon, ofwel bij het OCMW.

    Ze zijn vrij in hun keuze onder welke vorm ze een referentieadres nemen. Het is niet zo dat een referentieadres bij een natuurlijk persoon voorrang geniet op een referentieadres bij een OCMW.

  • Welke zijn de verschillende installatiepremies voor daklozen?

    Naargelang de administratieve toestand waarin de dakloze zich bevindt, bestaan er drie verschillende bepalingen, met name de bepaling voor:

    • de begunstigden van het leefloon: artikel 14, §3, van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie, dat stelt dat de begunstigde van het leefloon die zijn hoedanigheid van dakloze verliest door een woonst te betrekken die hem als hoofdverblijf dient, eenmaal in zijn leven recht heeft op een installatiepremie;
    • degenen die niet genieten een leefloon: artikel 57bis van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn en het koninklijk besluit van 21 september 2004 tot toekenning van een installatiepremie door het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn aan bepaalde personen die hun hoedanigheid van dakloze verliezen;
    • asielzoekers: artikel 5 van het ministerieel besluit van 30 januari 1995 tot regeling van de terugbetaling door de Staat van de kosten van de dienstverlening door de openbare centra voor maatschappelijk welzijn toegekend aan een behoeftige die de Belgische nationaliteit niet bezit en die niet in het bevolkingsregister is ingeschreven.
  • Wat betekent in de definitie van dakloze: "de persoon die niet over een eigen woongelegenheid beschikt (eigen woning) of die niet de middelen heeft om daar op eigen kracht voor te zorgen"?

    Onder “eigen woongelegenheid” moet worden verstaan, een privéwoning of een woning voor eigen maar daarom niet noodzakelijk exclusief gebruik, zonder dat de aanvrager noodzakelijk eigenaar of huurder is.

    De personen die op straat slapen of in openbare gebouwen die geen woning zijn (stations, enz.), hebben geen verblijfplaats in de zin van voormelde definitie van een dakloze.

    Overeenkomstig voormelde definitie dienen personen die voorlopig door een particulier worden opgevangen om ze tijdelijk en kortstondig te helpen in afwachting dat ze over een eigen woongelegenheid beschikken, als een dakloze te worden beschouwd.

    Bij de beoordeling dient een redelijke termijn door het OCMW in acht te worden genomen. Indien een persoon reeds verscheidene maanden wordt opgevangen bij eenzelfde particulier kan het OCMW toch besluiten dat de betrokken persoon nog steeds dakloos is en hem hulp inzake het referentieadres blijven verlenen.

    Het OCMW zal dus aan de hand van zijn sociaal onderzoek en tijdens de opvolging van het dossier dienen na te gaan binnen welke redelijke termijn de betrokken persoon een eigen woongelegenheid kan vinden, in functie van zijn concrete persoonlijke situatie en de beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen in die welbepaalde regio. Elke situatie is immers anders.

    Een persoon die in een instelling verblijft, kan ook worden beschouwd als een dakloze.

  • Wat betekent in de definitie van dakloze: "de dakloze heeft geen verblijfplaats of verblijft tijdelijk in een tehuis"?

    Dit betekent dat de dakloze niet beschikt over een privéwoning of een woning voor eigen gebruik, maar niet noodzakelijk uitsluitend, zonder dat de persoon in kwestie deze noodzakelijkerwijs bezit of huurt.

    Mensen die op straat slapen of in openbare gebouwen die niet als woning worden gebruikt (stations, enz.) hebben geen verblijfplaats in de zin van de definitie van dakloze.

    Mensen die tijdelijk door een particulier worden gehuisvest met het doel om hen tijdelijk te helpen in afwachting van een beschikbare woning, moeten als dakloos worden beschouwd.

    Iemand die in een instelling (bijv. een hostel) woont, kan ook als dakloos worden beschouwd.

  • Wat is de definitie van een dakloze?

    De hoedanigheid van dakloze wordt beoordeeld door het OCMW aan de hand van de volgende definitie:

    “Onder dakloze moet worden verstaan de persoon die niet over een eigen woongelegenheid beschikt, die niet de financiële middelen heeft om daar op eigen krachten voor te zorgen en daardoor geen verblijfplaats heeft, of die tijdelijk in een tehuis verblijft (of bij een particulier) in afwachting dat hem een eigen woongelegenheid ter beschikking wordt gesteld”.

  • Wat zijn de voorwaarden voor het recht op een installatiepremie in het kader van de organieke wet?

    Personen die een vervangingsinkomen genieten ten laste van de sociale zekerheid of een uitkering ten laste van een stelsel van sociale bijstand alsook de personen die een inkomen hebben dat lager ligt dat de categoriebedragen leefloon, verhoogd met 10%, hebben eenmaal in hun leven recht op een installatiepremie indien zij hun hoedanigheid van dakloze verliezen door een woonst te betrekken die hen als hoofdverblijfplaats dient.

  • Wat zijn de voorwaarden om een referentieadres bij een OCMW te verkrijgen?

    Enkel personen die bij gebrek aan bestaansmiddelen geen verblijfplaats hebben of meer hebben, zijnde “daklozen”, komen in aanmerking voor een referentieadres bij een OCMW.

    De dakloze mag bovendien over geen enkele inschrijving meer beschikken in de bevolkingsregisters (noch een adres als hoofdverblijfplaats, noch een referentieadres).

  • Welke bewijsstukken moet het OCMW aan de Inspectie van de POD Maatschappelijke Integratie bezorgen voor de terugbetaling van de huisvestingskosten in het kader van het ministerieel besluit van 30/1/1995 (de behoeftige asielzoekers)?

    Het OCMW kan slechts worden terugbetaald in verhouding tot de huisvestingskosten waarvan het kan aantonen dat zij werden gemaakt. Het bedrag is dus niet forfaitair, maar enkel op basis van werkelijke kosten. In dit geval moet duidelijk bewijs van de uitgaven worden geleverd.

  • Zijn er meerdere terugbetalingen bij de installatie van een gezin mogelijk in het kader van het ministerieel besluit van 30/1/1995 (behoeftige asielzoekers)?

    Ja, maar het maximale aantal per gezin is gelijk aan 3.

    De volgende situaties zijn mogelijk :

    1) Een alleenstaande = 1x bedrag categorie “alleenstaande”

    2) Een gezin van 2 personen = 2x bedrag categorie “alleenstaande”

    3) Een gezin van 3 personen = 3x bedrag categorie “alleenstaande”

    4) Een gezin van meer dan 3 personen = toch maar 3x bedrag categorie “alleenstaande”

  • Wat is een referentieadres en waartoe dient het ?

    Onder referentieadres wordt verstaan :

    “Het adres van ofwel een natuurlijke persoon die is ingeschreven in het bevolkingsregister op de plaats waar hij zijn hoofdverblijfplaats heeft gevestigd, ofwel een rechtspersoon en waar, met de toestemming van deze natuurlijke persoon of deze rechtspersoon, een natuurlijke persoon zonder vaste verblijfplaats is ingeschreven”.

    Een referentieadres biedt de persoon de mogelijkheid om een administratieve verankering te hebben en zijn briefwisseling te ontvangen. Het is dus niet enkel in het belang van de betrokkene, maar ook in het belang van derden (gerechtsdeurwaarders, schuldeisers, overheidsdiensten, …).

    Dankzij het referentieadres kan de betrokkene ook aanspraak maken op alle sociale voordelen waarvoor een inschrijving in het bevolkingsregister vereist is (bijvoorbeeld werkloosheidsuitkeringen, kinderbijslag, aansluiting bij een ziekenfonds, …).

  • Wordt een jongere die een voorziening van Bijzondere Jeugdbijstand verlaat, beschouwd als ex-dakloze voor de toekenning van een installatiepremie ?

    Eén van de voorwaarden voor de toekenning van de installatiepremie (wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie en organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de OCMW’s) luidt:
    De hoedanigheid van dakloze verliezen door een woonst te betrekken die hem als hoofdverblijfplaats dient.

    De definitie van dakloze is: een persoon die niet over een eigen woongelegenheid beschikt, die niet de financiele middelen heeft om daar op eigen krachten voor te zorgen en daardoor geen verblijfplaats heeft of die tijdelijk in een tehuis verblijft in afwachting dat hem een eigen woongelegenheid ter beschikking wordt gesteld.

     

    Een jongere die woont in een voorziening van Bijzondere Jeugdbijstand of  in een vorm van begeleid zelfstandig wonen waar onderdak gekoppeld aan begeleiding wordt aangeboden, kunnen we volgens deze definitie als dakloos beschouwen.